تعریف اختلال یادگیری
اختلال یادگیری به شرایطی گفته می‌شود که در آن موفقیت تحصیلی فرد، با توجه به سن، سطح آموزش و هوش، براساس آزمون‌های استاندارد خواندن، نوشتن و محاسبه، به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کمتر از حد انتظار باشد.
در این حالت، رشد مهارت‌های تحصیلی خاص ناکافی بوده و علت آن بیماری جسمی یا عصبی نیست. این کودکان با وجود هوش طبیعی، در یک یا چند حوزه درسی مشکل دارند و توانایی‌هایی مانند خواندن، نوشتن یا ریاضی‌شان به‌طور چشمگیری پایین‌تر از سطح کلی توانایی‌هایشان است.
اختلالات یادگیری ممکن است با موارد زیر همراه باشند:
- روحیه ضعیف
- عزت‌نفس پایین
- کمبود مهارت‌های اجتماعی
- افت تحصیلی
در بزرگسالی، این اختلالات می‌توانند به مشکلات شغلی و سازگاری اجتماعی منجر شوند. همچنین در ۱ تا ۲۵ درصد افراد مبتلا به اختلالاتی همچون اختلال سلوک، اختلال لجبازی–نافرمانی، بیش‌فعالی–کمبود توجه و افسردگی، اختلال یادگیری نیز مشاهده می‌شود.
انواع اختلالات یادگیری
۱. ناتوانی یادگیری ریاضیات (Dyscalculia)
- بر توانایی فرد در انجام محاسبات ریاضی اثر می‌گذارد.
- نشانه‌ها بسته به سن و فرد متفاوت هستند.
- در سنین پایین‌تر: مشکل در شمارش و تشخیص اعداد.
- در سنین بالاتر: دشواری در حل مسائل، به خاطر سپردن جدول ضرب و درک مفاهیم ریاضی.
- چالش‌های رایج:
- خواندن یا نوشتن اعداد
- حل مسئله
- درک روابط فضایی
۲. ناتوانی یادگیری خواندن (Dyslexia)
- یکی از مشکلات اصلی و رایج در کودکان دارای اختلال یادگیری.
- کودک، با وجود آموزش کافی، در کسب مهارت‌های خواندن و هجی متناسب با هوش خود، ناتوان است.
- علائم:
- مشکل در خواندن و نوشتن
- درک ضعیف دستور زبان
- دشواری در بیان افکار شفاهی
۳. ناتوانی در بیان کتبی یا نوشتن (Dysgraphia)
- شامل مشکلاتی مانند:
- املای ضعیف
- دست‌خط ناخوانا
- ناتوانی در انتقال افکار به کاغذ
- نوشتن فرآیندی پیچیده است که نیازمند:
- هماهنگی حرکات چشم و دست
- کنترل بازو، دست و انگشتان
- فهم الگوهای نمادین نوشتاری
- املای یک کلمه معمولاً از خواندن آن دشوارتر است، زیرا در نوشتن نیاز به تجزیه و ترکیب آواها و نشانه‌ها وجود دارد.
ویژگی‌های عمومی کودکان دارای اختلال یادگیری
- بهره هوشی متوسط یا بالاتر
- سلامت حواس بینایی و شنوایی
- عملکرد تحصیلی پایین‌تر از حد انتظار
- مشکلات زبانی (درکی یا بیانی)، وارونگی کلمات
- ارائه پاسخ‌های نامرتبط به سوالات
- حواس‌پرتی و فراموش کردن جزئیات مهم
- هماهنگی ضعیف چشم و دست
- اعتماد به نفس پایین و انگیزه کم تحصیلی
- تأخیر یا اجتناب در انجام فعالیت‌های آموزشی
- حافظه ضعیف و فراموشی سریع مطالب
راهکارهای برخورد با کودکان دارای اختلال یادگیری
- گفت‌وگوی صریح و شفاف با کودک درباره مشکل یادگیری
- تأکید بر نیاز او به روش‌های آموزشی متفاوت
- شناسایی نقاط قوت و تقویت آن‌ها
- همراهی در استفاده از روش‌ها و فنون کمک‌آموزشی
- قدردانی و حمایت از تلاش کودک
- الگوسازی در مطالعه و نوشتن
- تعیین اهداف واقع‌بینانه
- همکاری مستمر با معلمان و مسئولان مدرسه
- گوش دادن فعال به صحبت‌های کودک
- قدردانی از مشارکت و قابلیت‌های خاص
- استفاده از روش‌های انگیزشی برای افزایش علاقه تحصیلی
- بررسی امکان دارو درمانی برای بهبود تمرکز (در صورت نیاز)
- بهره‌گیری از معلمان آموزش‌دیده برای جلسات خاص در طول روز
- توجه به درمان اختلالات روان‌پزشکی همراه (بیش‌فعالی، اضطراب، افسردگی و …)
- آموزش مهارت‌های اجتماعی
- یادآوری اینکه بیش‌فعالی–کم‌توجهی و اوتیسم در دسته ناتوانی‌های یادگیری قرار نمی‌گیرند.
توصیه پایانی
با وجود محدودیت‌ها و چالش‌ها، کودکان دارای اختلال یادگیری با عشق بی‌قید و شرط، حمایت، و مداخلات آموزشی مناسب می‌توانند به افرادی موفق و توانمند تبدیل شوند.
