تاخیر تکاملی در کودکان یا همان تاخیر رشد در کودکان یکی از نگرانی های رایجی است که بسیاری از والدین آن را تجربه می کنند.
هر کودکی با سرعت خاص خود رشد می کند، برخی از آنها کمی زودتر به نقاط عطف می رسند و برخی دیگر کمی طولانی تر می شوند. با این حال، گاهی اوقات رشد کودک به طور قابل توجهی از آنچه برای سن آنها انتظار می رود عقب می افتد. این به عنوان تاخیر رشد شناخته می شود.
تاخیر تکاملی در کودکان
تأخیر رشدی اصطلاحی است که برای توصیف زمانی که کودک به نقاط عطف رشدی خاصی در بازه زمانی مورد انتظار نمی رسد استفاده می شود. این نقاط عطف طیف گسترده ای از مهارت ها را در بر می گیرد، از جمله:
- مهارت های حرکتی: غلت زدن، خزیدن، راه رفتن، گرفتن اشیا، استفاده از ظروف.
- مهارت های شناختی: حل مسئله، یادگیری، حافظه، درک علت و معلول.
- مهارت های ارتباطی: صحبت کردن، درک زبان، استفاده از حرکات، برقراری تماس چشمی.
- مهارت‌های اجتماعی و عاطفی: بازی با دیگران، ابراز احساسات، پیروی از کارهای روزمره، ابراز محبت.
مهم است که به یاد داشته باشید که هر کودک با سرعت خود رشد می کند. تغییرات جزئی طبیعی است، و برخی از کودکان ممکن است در یک زمینه برتری داشته باشند در حالی که در قسمت دیگر کمی کندتر رشد کنند. با این حال، زمانی مشکوک به تاخیر رشدی است که کودک به طور مداوم نقاط عطف را در چندین زمینه از دست می دهد، تاخیر قابل توجهی را در یک زمینه واحد تجربه می کند، یا به نظر می رسد مهارت های قبلی خود را از دست می دهد.
انواع تاخیر در رشد
تأخیرهای رشد را می توان به چند روش طبقه بندی کرد:
- تأخیر رشد کلی: این به تأخیر در تمام زمینه‌های رشد از جمله مهارت‌های حرکتی، ارتباطی، مهارت‌های شناختی و مهارت‌های اجتماعی-عاطفی اشاره دارد.
- تأخیر رشدی خاص: این زمانی اتفاق می‌افتد که کودک در یک زمینه خاص از رشد، مانند مهارت‌های زبانی یا حرکتی به تأخیر می‌افتد، در حالی که سایر زمینه‌ها معمولاً رشد می‌کنند. انواع متداول عبارتند از:
- تأخیر گفتار و زبان: مشکل در درک یا استفاده از زبان گفتاری.
- تاخیر در مهارت های حرکتی: مشکلات در مهارت های حرکتی درشت (حرکات بزرگ مانند راه رفتن، دویدن) یا مهارت های حرکتی ظریف (حرکات کوچک مانند گرفتن، دستکاری اشیا).
- تأخیر اجتماعی – عاطفی: مشکل در تعامل با دیگران، ابراز احساسات مناسب یا مدیریت رفتار.
علل تاخیر تکاملی در کودکان
عوامل زیادی وجود دارد که می تواند به تاخیر رشد کمک کند. برخی از شایع ترین علل عبارتند از:
- شرایط ژنتیکی: سندرم داون، سندرم X شکننده و سایر اختلالات ژنتیکی می توانند بر رشد تأثیر بگذارند.
- عوامل پیش از تولد: زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد، عفونت های مادر در دوران بارداری و قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد مخدر می تواند بر رشد تأثیر بگذارد.
- عوامل پری ناتال: عوارض حین زایمان، مانند کمبود اکسیژن، می تواند منجر به تاخیر در رشد شود.
- عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم، سوء تغذیه، بی توجهی و عدم تحریک می تواند مانع رشد شود.
- شرایط پزشکی: بیماری‌های مزمن، اختلالات شنوایی یا بینایی و اختلالات متابولیک می‌توانند به تاخیر کمک کنند.
تشخیص زودهنگام تاخیر رشد برای دریافت حمایت مورد نیاز کودک بسیار مهم است. در اینجا چند نشانه وجود دارد که ممکن است نشان دهنده تاخیر باشد:
از دست دادن نقاط عطف رشد: نگفتن در 9 ماهگی، راه نرفتن در 18 ماهگی، استفاده نکردن از عبارات دو کلمه ای تا 2 سالگی.
از دست دادن مهارت‌هایی که قبلاً به دست آورده‌اند: کودکی که بعد از اینکه شروع به انجام این کار کرده بود حرف زدن را متوقف می‌کند یا راه رفتن را متوقف می‌کند.
مشکل در برقراری ارتباط: غرغر کردن محدود، گفتار نامفهوم، تلاش برای درک دستورالعمل های ساده.
تأخیرهای اجتماعی و عاطفی: علاقه ای به تعامل با دیگران نشان نمی دهد، از تماس چشمی اجتناب می کند، در ابراز احساسات مشکل دارد.
حرکات ناشیانه: مکرر زمین می خورد، در بالا رفتن از پله ها مشکل دارد، با کارهایی که نیاز به مهارت های حرکتی ظریف دارند، دست و پنجه نرم می کند.
درمان
مداخله زودهنگام برای کودکان دارای تاخیر رشد بسیار مهم است. رویکرد خاص به نیازهای فردی کودک و ماهیت تاخیر بستگی دارد. در اینجا برخی از گزینه های رایج درمانی آورده شده است:
برنامه‌های مداخله زودهنگام: این برنامه‌ها یک برنامه جامع از درمان‌ها، مانند گفتار درمانی، کاردرمانی، فیزیوتراپی و رشد درمانی را برای رسیدگی به تاخیرهای خاص ارائه می‌دهند.
خدمات آموزش ویژه: این خدمات در محیط های مدرسه می تواند برای کودکانی که مشکلات یادگیری مرتبط با تاخیر رشد دارند، پشتیبانی کند.
درمان پزشکی: شرایط پزشکی زمینه‌ای که به تاخیر کمک می‌کنند ممکن است به مداخلات پزشکی خاصی نیاز داشته باشند.
