اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یک اختلال روانی است که در پی تجربه یا مشاهده ی یک اتفاق وحشتناک و تروماتیک رخ می دهد.
علائم PTSD معمولاً در عرض یک ماه پس از حادثه تروماتیک ظاهر می شوند، اما گاهی اوقات تا سال ها بعد نیز بروز پیدا نمی کنند. این علائم می توانند شامل موارد زیر باشند:
- افکار مزاحم: خاطرات ناخواسته و آزاردهنده از رویداد تروماتیک
- کابوس: خواب های ترسناک مربوط به رویداد تروماتیک
- فلش بک: تجربه مجدد رویداد تروماتیک به صورت ناگهانی و غیرقابل کنترل
- بی حسی: بی تفاوتی نسبت به محیط اطراف و عدم احساس لذت
- اضطراب: احساس مداوم ترس و نگرانی
- تحریک پذیری: عصبی بودن و پرخاشگری
- مشکلات خواب: بی خوابی، کابوس، خواب ناآرام
- اجتناب: دوری از مکان ها، افراد و چیزهایی که یادآور رویداد تروماتیک هستند
اختلال PTSD می تواند به طور قابل توجهی بر زندگی فرد در زمینه های مختلف از جمله شغل، روابط، سلامت جسمی و روانی تأثیر بگذارد.
مشاوره روانشناسی برای افرادی که این اختلال را تجربه کرده اند ضروری است.
دلایل اختلال استرس پس از سانحه
دلایل متعددی برای بروز (PTSD) وجود دارد که به طور کلی به سه دسته عوامل قبل از سانحه، عوامل حین سانحه و عوامل بعد از سانحه تقسیم می‌شوند:
عوامل قبل از سانحه:
سابقه ابتلا به اختلالات روانپزشکی: افراد دارای سابقه اختلالات اضطرابی، افسردگی یا سوء مصرف مواد بیشتر در معرض خطر ابتلا به PTSD هستند.
تجربه تروما در دوران کودکی: کودکانی که در معرض رویدادهای آسیب‌زا مانند تجاوز، بدرفتاری یا بی‌توجهی قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به PTSD در بزرگسالی هستند.
ضعف در سیستم‌های حمایتی: افراد فاقد شبکه‌های حمایتی قوی از خانواده و دوستان، در مقابله با رویدادهای آسیب‌زا و خطر ابتلا به PTSD آسیب‌پذیرتر هستند.
عوامل حین سانحه:
شدت و ماهیت رویداد آسیب‌زا: هر چه رویداد آسیب‌زا شدیدتر و هولناک‌تر باشد، احتمال ابتلا به PTSD بیشتر خواهد بود.
احساس فقدان کنترل: افرادی که در حین رویداد آسیب‌زا احساس فقدان کنترل و درماندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به PTSD هستند.
مواجهه با مرگ یا جراحت: مشاهده یا تجربه مرگ و جراحت، به خصوص در افراد نزدیک، احتمال ابتلا به PTSD را افزایش می‌دهد.
عوامل بعد از سانحه:
عدم دریافت حمایت اجتماعی: افراد فاقد حمایت اجتماعی کافی از خانواده، دوستان یا متخصصان سلامت روان، بیشتر در معرض خطر ابتلا به PTSD هستند.
اجتناب از یادآوری رویداد آسیب‌زا: سعی در فراموش کردن یا اجتناب از یادآوری رویداد آسیب‌زا می‌تواند به تشدید علائم PTSD منجر شود.
وجود سایر مشکلات روانپزشکی: وجود همزمان سایر اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی یا اضطراب، می‌تواند خطر ابتلا به PTSD را افزایش دهد.
علاوه بر موارد ذکر شده، برخی عوامل دیگر نیز می‌توانند در بروز PTSD نقش داشته باشند، از جمله:
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به PTSD هستند.
- سن: کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به PTSD هستند.
- سابقه ژنتیکی: سابقه خانوادگی ابتلا به PTSD می‌تواند احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.
روشهای درمان
روش های مختلفی برای درمان PTSD وجود دارد، از جمله:
درمان شناختی رفتاری (CBT): این روش به فرد کمک می کند تا افکار و رفتارهای منفی خود را در مورد رویداد تروماتیک تغییر دهد.
درمان مواجهه سازی: در این روش، فرد به تدریج با خاطرات و محرک های مربوط به رویداد تروماتیک روبرو می شود تا اضطراب خود را کاهش دهد.
دارو درمانی: داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی می توانند برای کاهش علائم PTSD تجویز شوند.
EMDR: این روش شامل حرکات سریع چشم و پردازش شناختی خاطرات تروماتیک است.
گروه درمانی: در این روش، افراد مبتلا به PTSD در کنار یکدیگر در مورد تجربیات خود صحبت می کنند و از یکدیگر حمایت می کنند.
پیشگیری از PTSD
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از PTSD وجود ندارد، اما اقداماتی وجود دارد که می تواند خطر ابتلا به این اختلال را کاهش دهد، از جمله:
حمایت اجتماعی: صحبت با دوستان، خانواده و یا یک متخصص سلامت روان می تواند به فرد در مقابله با رویداد تروماتیک کمک کند.
مراقبت از خود: خواب کافی، تغذیه سالم و ورزش منظم می تواند به فرد در حفظ سلامت جسمی و روانی خود کمک کند.
یادگیری تکنیک های آرامش بخش: تکنیک هایی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن می تواند به فرد در کاهش اضطراب و استرس کمک کند.
